As testemuñas sobre a vida no noso territorio pérdense na noite dos tempos e nos ecos das lendas. A nós chegaron noticias da tribos Ártabras, recollidas polas crónicas romanas como presenzas xa ancestrais no seu tempo. Tamén das antigas idades chegaron a nós algúns castros e incluso a testemuña do noso nome, Oleiros, referencia aos recipientes de barro onde gardaban as cinzas dos mortos, que despois depositaban nas mámoas ou medoñas.
O devalar do tempo foi en paralelo ao de Galicia enteira. Entre as tebras medievais chegou a nós a pequena xoia románica de Santa María de Dexo, o edificio máis sonado da antiguidade, restaurado pedra a pedra polo Concello xa perto do final do século XX.
A nosa historia está moi ligada á da cidade da Coruña. O outro gran edificio histórico, o castelo de Santa Cruz, está moi ligado á defensa da bahía, pois formaba un trío cos de San Diego (desaparecido) e San Antón. Algúns baluartes en Serantes tamén eran parte do sistema defensivo portuario, que máis tarde se completou cos Faros de Mera, chave do acceso marítimo á complexa ría coruñesa. Ademáis da arquitectura militar, algúns pazos por todo o Concello, fálannos dunha próspera fidalguía.
A inicios do século XX, Oleiros comeza a súa agradable convivencia entre a xente dos numerosos pobos e aldeas que compoñen o seu territorio e as que van chegando da puxante cidade da Coruña. Tras a construción da Ponte da Pasaxe descobren a marabilla do noso territorio: a vida tranquila e marisqueira do interior da ría, a sucesión de praias e cantís da parte central e a fera beleza do norte, aberto en canal a toda a forza do océano. A gran cantidade de villas modernistas e vangardistas e mesmo as pegadas industriais (A Fábrica, en Perillo, a Lagoa en Mera ou o Cristo Rey, en Nós, sede que fóra do Tranvía entre A Coruña e Sada) falan dun pasado bulideiro anterior á involución franquista.
Tras a guerra, o opaco silenciamento dos demócratas, vencidos polos alzados en armas contra a República democrática, trouxo a Oleiros anos de terror e oprobio, dirixidos pola burricie e as armas ao berro de “morra a intelixencia”. A partires dos anos 70 a xente comeza a organizarse e a poñer as bases para espertar da chamada Longa Noite de Pedra.
En Oleiros ese espertar materializouse en algo urxente: había que parar a quen estaba amenazando en convertir a nosa costa nun muro de cemento. Tanto en Santa Cristina como en Santa Cruz e Mera había plans para encher o litoral de edificios cos que faceren fortuna catro espabilaldos.
Nace así un movemento veciñal único que cambia radicalmente a forma de relacionarnos co territorio: en vez de lucrárense uns cantos aproveitados, beneficiámonos a maioría das persoas. Desde as primeiras elecións democráticas, as veciñas e os veciños definen o crecemento do municipio e o reparto dos beneficios que ese crecemento xenera. Por iso agora Oleiros dispón da maior infraestrutura pública e o maior número de equipamentos por habitante. Quen vive aquí coñece ben esa singularidade e síntese identificado cun territorio que lle pertence.
